„The place of worship and treasure hunting. Geomythological aspects of Mount Ślęża inselberg (SW Poland)”

„Ślęża jest charakterystycznym izolowanym wzniesieniem (górą wyspową) na przedpolu Sudetów w południowo-zachodniej Polsce. Ślęża ma wysokość względną wynoszącą około 500 m i jest położona w niemal płaskim otoczeniu. Jedynie na południe od niej znajduje się ciąg znacznie niższych grzbietów, z najwyższą Radunią. Pod względem geologicznym Ślęża jest częścią paleozoicznego zespołu ofiolitowego z gabrem budującym większość samej góry. Inne występujące rodzaje skał to amfibolity, serpentynity oraz powstałe wskutek późniejszej intruzji w strukturę ofiolitu granity. W trakcie zlodowaceń w plejstocenie Ślęża wystawała ponad powierzchnię lądolodu jako nunatak, co skutkowało znacznymi peryglacjalnymi przekształceniami rzeźby w najwyższych partiach góry. Ich efektem są rozległe pokrywy blokowe na stokach, jak również skałki i klify mrozowe, obecnie porośnięte lasem. Izolowany charakter góry w połączeniu z osobliwymi formami rzeźby na stokach były tłem dla wielu legend i podań mających na celu wyjaśnienie powstania góry i zawierających interpretację form peryglacjalnych w kontekście ludzkim. Góra Ślęża miała zawsze symboliczne znaczenie dla ludzi mieszkających w jej otoczeniu, będąc miejscem kultu już w czasach prehistorycznych, jeszcze przed przyjęciem chrześcijaństwa. Wiele wczesnych interpretacji i konotacji kulturowych zawierało w sobie silny pierwiastek religijny, podczas gdy współczesne odniesienia mają bardziej ezoteryczny charakter. Szczególną uwagę należy zwrócić na występującą od XVIII do XIX wieku błędną interpretację góry Ślęży jako wygasłego wulkanu, której powodem było najwidoczniej dostrzeżenie wizualnych podobieństw między Ślężą a aktywnymi wulkanami we Włoszech, zachodzące w świadomości podróżujących do Włoch w ramach Grand Tour. Zachowane obiekty archeologiczne (wały kamienne, skalne rzeźby, wyryte znaki) i wyjątkowe formy skałkowe dodatkowo składają się na mistyczną aurę wokół góry Ślęży. Powyższe ustalenia, przy pomocy kilku innych przykładów z Niemiec i Czech, dowodzą, że charakterystyczne izolowane góry znacznych rozmiarów zawierające mniejsze formy skałkowe są naturalnie predysponowane do bycia generatorami mitów i legend, z których część funkcjonuje aż do dnia dzisiejszego.”